**श्री विठ्ठल-रुक्मिणी मंदिर, पंढरपूर: भक्तीचा अखंड महासागर**
**श्री विठ्ठल-रुक्मिणी मंदिर, पंढरपूर: भक्तीचा अखंड महासागर**
**KDM NEWS प्रतिनिधी**पंढरपूर, ४ जुलै २०२५*महाराष्ट्राच्या सोलापूर जिल्ह्यातील पंढरपूर येथील श्री विठ्ठल-रुक्मिणी मंदिर हे लाखो भक्तांच्या श्रद्धेचे आणि आस्थेचे केंद्र आहे. चंद्रभागेच्या तीरावर वसलेले हे प्राचीन मंदिर वारकरी संप्रदायाचे पवित्र तीर्थक्षेत्र असून, येथे दरवर्षी आषाढी आणि कार्तिकी एकादशीला हजारो भाविक दर्शनासाठी येतात. विठ्ठल आणि रुक्मिणी मातेच्या दर्शनाने भक्तांना परम शांती आणि आत्मिक समाधान मिळते, अशी श्रद्धा आहे.
### **मंदिराचा ऐतिहासिक वारसा**
ऐतिहासिक दस्तऐवजांनुसार, श्री विठ्ठल-रुक्मिणी मंदिराचे अस्तित्व १२व्या शतकापासून आहे. सातवाहन आणि यादव राजवंशाच्या काळात मंदिराच्या मुख्य गोपुराची निर्मिती झाली, असे मानले जाते. वारकरी संप्रदायाच्या उदयाने या मंदिराला विशेष महत्त्व प्राप्त झाले. संत नामदेव, संत तुकाराम, संत ज्ञानेश्वर, संत चोखामेळा यांसारख्या थोर संतांनी येथे भक्तीचा अखंड दीप लावला, जो आजही तेवत आहे.
### **मंदिराची रचना आणि वैशिष्ट्ये**
मंदिरातील श्री विठ्ठलाची काळ्या पाषाणाची मूर्ती सुमारे ३.५ फूट उंच आहे. विटेवर उभे असलेले आणि हात कमरेवर ठेवलेले विठ्ठलाचे स्वरूप भक्तांना आत्मविश्वास आणि समर्पणाची प्रेरणा देते. मंदिर परिसरात रुक्मिणी मातेचे स्वतंत्र मंदिर आहे, जिथे भक्त दोघांचेही दर्शन घेतात. १० एकरांवर पसरलेल्या या परिसरात 'चोखामेळा मंडप', 'संतांची पालखी मंडपे' आणि अनेक उपमंदिरे भक्तीचे वातावरण अधिक गहिरे करतात.
मंदिराचे मुख्य प्रवेशद्वार 'नामदेव पायरी' या १८ पायऱ्यांमधून आहे. या पायऱ्या संत नामदेवांच्या भक्तीला समर्पित असून, प्रत्येक वारकरी येथे नतमस्तक होतो. मंदिराच्या गोपुरावर कोरलेली शिल्पकला आणि प्राचीन स्थापत्यशास्त्र येथील सांस्कृतिक वारसाचे दर्शन घडवते.
### **वारी: भक्तीचा महासागर**
आषाढी आणि कार्तिकी एकादशीला पंढरपूरच्या वारीत लाखो वारकरी टाळ-मृदंगाच्या गजरात, अभंगांचे सूर आळवत विठ्ठलाच्या दर्शनासाठी येतात. संत ज्ञानेश्वर, तुकाराम, एकनाथ यांच्या पालख्या देहू, आळंदी, पैठण येथून पंढरपूरला येतात, आणि हा सोहळा भक्तीचा महासागर निर्माण करतो. यंदाच्या २०२५ च्या आषाढी वारीतही असाच उत्साह आणि श्रद्धेचा लोट दिसून आला.
### **भक्ती आणि समर्पणाचे प्रतीक**
श्री विठ्ठल-रुक्मिणी मंदिर हे केवळ धार्मिक स्थळ नसून, समता, बंधुता आणि भक्तीचे प्रतीक आहे. संत चोखामेळा यांच्यासारख्या समाजसुधारकांनी येथे समतेचा संदेश दिला, तर संत तुकारामांनी अभंगांमधून विठ्ठलाच्या भक्तीचा गजर केला. मंदिराचे दरवाजे वर्षभर सर्वांसाठी खुले असतात, आणि येथील शांत, पवित्र वातावरण प्रत्येक भक्ताला आत्मिक आनंद देतं.
### **आधुनिक सुविधा आणि व्यवस्था**
मंदिर प्रशासनाने भक्तांच्या सोयीसाठी अनेक सुविधा उपलब्ध केल्या आहेत. दर्शनासाठी ऑनलाइन नोंदणी, स्वच्छता, निवास आणि भोजन व्यवस्था यामुळे भाविकांचा अनुभव अधिक सुलभ झाला आहे. मंदिर परिसरात स्वच्छतेची विशेष काळजी घेतली जाते, आणि चंद्रभागेच्या तीरावर स्नानाची व्यवस्थाही आहे.
### **विठ्ठल-रुक्मिणी: भक्तीचा अखंड प्रकाश**
पंढरपूरचे श्री विठ्ठल-रुक्मिणी मंदिर हे भक्तीचा अखंड प्रकाश आहे, जो गेल्या अनेक शतकांपासून भक्तांच्या मनात आशा आणि श्रद्धेचा दीप प्रज्वलित करत आहे. येथे येणारा प्रत्येक भक्त 'विठू माऊली'च्या दर्शनाने धन्य होतो आणि जीवनाला नवी दिशा मिळते.
*“पंढरीच्या विठोबाच्या चरणी, भक्तीचा ठेवा जपला जाई...”*
- वारकरी संप्रदाय
**वारी २०२५:** आषाढी एकादशी - जुलै २०२५.
