**देशभरात सायबर फसवणुकीचे जाळे; CBI ने 8.5 लाख म्यूल खात्यांचा केला पर्दाफाश, 9 जणांना अटक**
**देशभरात सायबर फसवणुकीचे जाळे; CBI ने 8.5 लाख म्यूल खात्यांचा केला पर्दाफाश, 9 जणांना अटक**
**KDM NEWS प्रतिनिधी**दिल्ली, 3 जुलै 2025: केंद्रीय अन्वेषण ब्यूरो (CBI) ने सायबर गुन्ह्यांविरुद्ध आतापर्यंतच्या सर्वात मोठ्या कारवायांपैकी एक करत देशभरात 8.5 लाखांहून अधिक म्यूल बँक खात्यांचा खुलासा केला आहे. या खात्यांचा वापर सायबर फसवणूक, डिजिटल अटक घोटाळे, बनावट गुंतवणूक योजना, यूपीआय फसवणूक आणि वैयक्तिक माहितीचा गैरवापर यासारख्या गुन्ह्यांसाठी केला जात होता. या प्रकरणात CBI ने पाच राज्यां—राजस्थान, दिल्ली, हरियाणा, उत्तराखंड आणि उत्तर प्रदेश—मधील 42 ठिकाणांवर छापे टाकून 9 जणांना अटक केली आहे.
- **ऑपरेशन चक्र-V**: CBI ने ‘ऑपरेशन चक्र-V’ अंतर्गत ही कारवाई केली. गुप्त माहितीच्या आधारावर सुरू केलेल्या या मोहिमेतून असे समोर आले की, संगठित सायबर गुन्हेगारी नेटवर्कने देशभरातील 700 हून अधिक बँक शाखांमध्ये 8.5 लाख म्यूल खाती उघडली होती. ही खाती फसवणुकीद्वारे मिळालेल्या रकमेचे हस्तांतरण आणि मनी लॉन्ड्रिंगसाठी वापरली जात होती.
- **बँक अधिकाऱ्यांची संगनमत**: CBI च्या तपासात काही बँक अधिकारी, एजंट, मध्यस्थ, बँक प्रतिनिधी आणि ई-मित्र सेवा प्रदात्यांची मिलीभगत आढळली. अनेक खाती योग्य KYC (नो योर कस्टमर) प्रक्रिया, ग्राहक पडताळणी किंवा जोखीम मूल्यांकनाशिवाय उघडली गेली. काही बँकांनी संशयास्पद व्यवहारांच्या सूचना असूनही कारवाई केली नाही किंवा नवीन खातेदारांचे पत्ते तपासण्यासाठी पत्र पाठवले नाहीत.
- **बेंगळुरूतही कारवाई**: बेंगळुरू पोलिसांच्या सेंट्रल क्राइम ब्रांचने सायबर गुन्ह्यांशी संबंधित एका टोळीचा पर्दाफाश केला. या टोळीने 357 म्यूल खात्यांचा वापर करून 150 कोटी रुपयांहून अधिक रकमेची मनी लॉन्ड्रिंग केली. लक्ष्मीश एन (33), प्रकाश एच (43), सुनील कुमार (45) आणि पुट्टस्वाम्या (54) या चार जणांना अटक करण्यात आली. हे लोक दैनंदिन वेतन भोगींच्या नावावर बनावट कंपन्या तयार करून आणि सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग मंत्रालयाच्या उद्यम पोर्टलचा गैरवापर करून खाती उघडत होते.
- **FIR दाखल**: CBI ने भारतीय दंड संहिता (IPC), भारतीय न्याय संहिता (BNS) आणि भ्रष्टाचार प्रतिबंधक कायद्यांतर्गत गुन्हेगारी कट, फसवणूक, बनावट कागदपत्रांचा वापर यासारख्या आरोपांखाली FIR दाखल केली आहे. काही बँक अधिकाऱ्यांनी KYC नियमांचे उल्लंघन केले आणि संशयास्पद व्यवहारांच्या सूचनांकडे दुर्लक्ष केले. RBI च्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, म्यूल खात्यांची ओळख पटल्यास संशयास्पद व्यवहार अहवाल (STR) दाखल करणे बंधनकारक आहे, परंतु अनेक बँकांनी याचे पालन केले नाही.
- **म्यूल खाते म्हणजे काय?**: म्यूल खाती ही अशी बँक खाती असतात, जी सायबर गुन्हेगार फसवणुकीद्वारे मिळालेल्या रकमेचे हस्तांतरण आणि मनी लॉन्ड्रिंगसाठी वापरतात. कमी उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींना थोडी रक्कम देऊन त्यांच्या नावावर खाती उघडली जातात. या खात्यांद्वारे पैसे अनेक खात्यांमध्ये हस्तांतरित केले जातात, ज्यामुळे रकमेचा मूळ स्रोत शोधणे कठीण होते. उदाहरणार्थ, पंजाब पोलिसांनी एका प्रकरणात 6 कोटी रुपयांची फसवणूक 28 खात्यांमधून 141 खात्यांमध्ये हस्तांतरित होताना पाहिली, जी काही सेकंदात गायब झाली.
- **CBI आणि RBI ची संयुक्त कारवाई**: CBI ने भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) आणि भारतीय बँक संघटनेसोबत (IBA) समन्वय साधला आहे, जेणेकरून डिजिटल फसवणुकीच्या मार्गांवर नियंत्रण मिळवता येईल. तपासात असे दिसून आले की, काही बँक शाखांमध्ये ग्राहक जोखीम मूल्यांकन आणि योग्य देखरेखीचा अभाव होता. आतापर्यंत 37 जणांना या प्रकरणात आरोपी बनवण्यात आले आहे, ज्यात बँक अधिकारी, मध्यस्थ आणि खातेदारांचा समावेश आहे.
- **पुढील तपास**: CBI ची ही कारवाई सायबर गुन्ह्यांविरुद्ध सरकारच्या वचनबद्धतेचे द्योतक आहे. म्यूल खाती ही सायबर फसवणूक आणि डिजिटल अटक यासारख्या गुन्ह्यांचा मुख्य आधार आहेत. बेंगळुरू पोलिस आणि CBI दोघेही या नेटवर्कमागील मुख्य सूत्रधारांना पकडण्यासाठी सखोल तपास करत आहेत. बँकांना KYC आणि ग्राहक पडताळणी प्रक्रिया अधिक कठोर करण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे.
ही कारवाई देशात वाढत्या सायबर गुन्ह्यांची आणि बँकिंग व्यवस्थेच्या गैरवापराची गंभीरता दर्शवते
KDM NEWS प्रतिनिधी
