**मराठा आरक्षण आंदोलन: मुंबईत जरांगेंचे उपोषण, राज ठाकरेंचा शिंदे सरकारवर हल्लाबोल**

**मराठा आरक्षण आंदोलन: मुंबईत जरांगेंचे उपोषण, राज ठाकरेंचा शिंदे सरकारवर हल्लाबोल** 

**KDM NEWS प्रतिनिधी**मुंबई, ३० ऑगस्ट २०२५: मराठा आरक्षणाच्या मागणीसाठी मनोज जरांगे पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली लाखो मराठा आंदोलकांनी मुंबईत आझाद मैदानावर ठाण मांडले आहे. शुक्रवारपासून (२९ ऑगस्ट) सुरू झालेले हे उपोषण दुसऱ्या दिवशीही तितक्याच तीव्रतेने सुरू आहे. जरांगे यांनी मराठा समाजाला ओबीसी प्रवर्गातून आरक्षण मिळावे, यासाठी कुणबी प्रमाणपत्रांचा आग्रह धरला आहे. यावर महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे (मनसे) प्रमुख राज ठाकरे यांनी उपमुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्यावर जोरदार टीका करत, "मराठा आरक्षणाच्या संपूर्ण प्रकरणावर फक्त एकनाथ शिंदेच उत्तर देऊ शकतात," असे वक्तव्य केले आहे.

**जरांगेंचा निर्धार: 'जोपर्यंत मागण्या पूर्ण होत नाहीत, तोपर्यंत मागे हटणार नाही'**  

जालना जिल्ह्यातील अंतरवाली सराटी येथून बुधवारी निघालेला जरांगे यांचा ताफा शुक्रवारी सकाळी ९:४५ वाजता आझाद मैदानावर पोहोचला. हजारो समर्थकांसह भगवे झेंडे, टोप्या आणि स्कार्फ घालून आंदोलकांनी घोषणाबाजी करत आपला आवाज बुलंद केला. "मराठा समाजाला न्याय मिळाल्याशिवाय मी मुंबई सोडणार नाही, गोळ्या झाडल्या तरी मागे हटणार नाही," असे जरांगे यांनी ठणकावले. त्यांनी सरकारवर गैरसहकार्याचा आरोप करत, मराठा समाजाला कुणबी प्रमाणपत्रे देण्यासाठी त्वरित कारवाई करण्याची मागणी केली आहे. "आम्ही शांततेने आंदोलन करू, मुंबईकरांना त्रास होणार नाही," असेही त्यांनी समर्थकांना आवाहन केले.

**राज ठाकरेंचा शिंदे सरकारवर निशाणा**  

या आंदोलनावर प्रतिक्रिया देताना राज ठाकरे यांनी एकनाथ शिंदे यांच्यावर प्रश्नांचा भडिमार केला. "गेल्या वर्षी नवी मुंबईत शिंदे यांनी जरांगे यांची भेट घेऊन मराठा आरक्षणाचा प्रश्न सुटल्याचा दावा केला होता. मग आता मराठा समाज पुन्हा मुंबईत का आला? याचे उत्तर फक्त शिंदे देऊ शकतात," असे ठाकरे म्हणाले. गेल्या वर्षी २७ जानेवारी २०२४ रोजी शिंदे यांनी नवी मुंबईत जरांगे यांच्याशी चर्चा करून कुणबी प्रमाणपत्रे देण्याचे आश्वासन दिले होते. मात्र, त्या आश्वासनाची पूर्तता न झाल्याने मराठा समाज पुन्हा रस्त्यावर उतरला आहे, असे ठाकरे यांनी नमूद केले.

**सरकारची भूमिका: चर्चेची तयारी, पण ओबीसींचा विरोध**  

महाराष्ट्र सरकारने मराठा आरक्षणाच्या मागणीवर सकारात्मक असल्याचे सांगितले आहे. मराठा आरक्षणावरील मंत्रिमंडळ उपसमितीचे प्रमुख राधाकृष्ण विखे पाटील यांनी शनिवारी जरांगे यांच्याशी चर्चा केली. "मराठा समाजाला आरक्षण मिळाले पाहिजे. यासाठी निवृत्त न्यायमूर्ती संदीप शिंदे आणि विभागीय आयुक्तांसह एक शिष्टमंडळ जरांगे यांना भेटेल," असे विखे पाटील यांनी जाहीर केले. मात्र, मराठ्यांना ओबीसी प्रवर्गातून आरक्षण देण्यास ओबीसी समाजाचा तीव्र विरोध आहे. राष्ट्रीय ओबीसी महासंघाने मराठा आरक्षणामुळे ओबीसी कोट्याला धक्का लागू नये, यासाठी उपोषण सुरू केले आहे.

**मुंबईत वाहतूक कोंडी, पोलिसांचा कडक बंदोबस्त**  

जरांगे यांच्या ताफ्यामुळे मुंबई-पुणे द्रुतगती मार्ग आणि सायन-पनवेल मार्गावर शुक्रवारी मोठी वाहतूक कोंडी झाली. यामुळे मुंबई पोलिसांनी आझाद मैदान, छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस (सीएसएमटी) आणि परिसरात १,५०० हून अधिक कर्मचारी तैनात केले आहेत. आंदोलकांसाठी सकाळी ९ ते सायंकाळी ६ वाजेपर्यंत आझाद मैदानावर शांततापूर्ण आंदोलनाला परवानगी देण्यात आली आहे. तसेच, फक्त ५,००० आंदोलक आणि पाच वाहनांना प्रवेशाची मर्यादा घालण्यात आली आहे. तरीही, लाखो आंदोलक मुंबईत दाखल झाल्याने दक्षिण आणि मध्य मुंबईतील वाहतूक आणि नागरी सेवा ठप्प झाल्या आहेत.

**राजकीय प्रतिक्रिया: विरोधकांचा सरकारवर दबाव**  

मराठा आरक्षणाच्या मुद्द्यावर विरोधी पक्षांनीही सरकारला धारेवर धरले आहे. शिवसेना (उद्धव बाळासाहेब ठाकरे) प्रमुख उद्धव ठाकरे यांनी, "मराठा समाजाची फसवणूक झाली आहे. सरकारने तातडीने जरांगे यांच्याशी चर्चा करावी," अशी मागणी केली आहे. काँग्रेस नेते हर्षवर्धन सपकाळ यांनी ५,००० आंदोलकांची मर्यादा "हास्यास्पद" ठरवत, केंद्र सरकारने ५० टक्के आरक्षण मर्यादा हटवावी, असे आवाहन केले आहे. दुसरीकडे, मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी मराठा समाजाला १० टक्के आरक्षण आधीच दिल्याचे सांगितले, पण ओबीसी प्रवर्गातील समावेशावर प्रश्न उपस्थित केले आहेत.

**आंदोलनाची पार्श्वभूमी आणि मागण्या**  

मराठा समाज गेल्या दोन दशकांपासून शिक्षण आणि सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षणाची मागणी करत आहे. २०२१ मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाने मराठा आरक्षण रद्द केल्यानंतर, जरांगे यांनी कुणबी प्रमाणपत्रांद्वारे ओबीसी प्रवर्गात समावेशाची मागणी तीव्र केली. यासाठी त्यांनी अनेक उपोषणे, मोर्चे आणि रॅली काढल्या. गेल्या वर्षी शिंदे सरकारने ५७ लाख मराठ्यांना कुणबी प्रमाणपत्रे देण्याचे आश्वासन दिले होते, परंतु "सगे-सोयरे" धोरणाच्या अंमलबजावणीत विलंब झाल्याने आंदोलक संतप्त झाले आहेत.

**पुढे काय?**  

मराठा आरक्षणाचा मुद्दा आता राजकीयदृष्ट्या पेटलेला आहे. जरांगे यांनी आपले उपोषण अनिश्चित काळासाठी सुरू ठेवण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामुळे आगामी महानगरपालिका निवडणुकीत या मुद्द्याचा प्रभाव पडण्याची शक्यता आहे. ओबीसी आणि मराठा समाजातील तणाव वाढत असताना, सरकारसमोर दोन्ही समाजांचे समाधान करणे हे मोठे आव्हान आहे. जरांगे यांनी शांततेचे आवाहन केले असले, तरी आंदोलनाची तीव्रता आणि मुंबईतील लाखो आंदोलकांची उपस्थिती यामुळे प्रशासनाची डोकेदुखी वाढली आहे.

या आंदोलनाचा परिणाम मुंबईच्या जनजीवनावर आणि राज्याच्या राजकारणावर काय होईल, हे येत्या काही दिवसांत स्पष्ट होईल. तूर्तास, मराठा समाजाचा लढा आणि सरकारची कसोटी यांचा केंद्रबिंदू आझाद मैदान ठरला आहे.

KDM NEWS प्रतिनिधी